- სომხური ეკლესიის ისტორია: საქართველო
- სომხური ეკლესიის შესავალი საქართველოში: ისტორია, წარმოშობა და განვითარება
- საქართველოში სომხური ეკლესიის ძირითადი შტოების მიმოხილვა
- რელიგიის როლი ქართულ-სომხურ ურთიერთობებში
- მნიშვნელოვანი ადამიანები და მოვლენები, რომლებმაც ჩამოაყალიბეს სომხური ეკლესიის ისტორია საქართველოში
- პოლიტიკური კონფლიქტის გავლენა საქართველოში სომხურ ეკლესიაზე
სათაური: საქართველოში სომხური ეკლესიის მდიდარი ისტორიის შესწავლა
სომხური ეკლესიის ისტორია: საქართველო
საქართველოში სომხური ეკლესია ქვეყნის რელიგიური ისტორიისა და კულტურის საინტერესო ნაწილია. ქრისტიანობის ამ განშტოების წარმოშობა საქართველოში ჯერ კიდევ ძველი წელთაღრიცხვის I საუკუნიდან იწყება. ითვლება, რომ სომეხთა სამოციქულო ეკლესიის მისიონერები გაგზავნეს თანამედროვე საქართველოს ტერიტორიაზე მცხოვრებ ხალხში რწმენის გასავრცელებლად.
თუმცა, მხოლოდ მეხუთე საუკუნეში სომხეთი ოფიციალურად მიიღო ქრისტიანობა სახელმწიფო რელიგიად. ამ გადაწყვეტილებას შორსმიმავალი შედეგები მოჰყვა ქართულ საზოგადოებაზე და მალევე დაიწყო დიდი გავლენა ქართულ საზოგადოებაზე კულტურა და საბაჟო. მომდევნო საუკუნეების განმავლობაში, საქართველოს სომხები ჩამოვიდნენ ძლიერი რელიგიური მრწამსითა და ტრადიციებით.
სომხურმა ეკლესიამ თავისი ხანგრძლივი ისტორიის მანძილზე მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა ქართული კულტურის შენარჩუნებაში. წლების განმავლობაში ეკლესია მრავალი ქართველის ცხოვრების განუყოფელი ნაწილი იყო, ომისა და კონფლიქტების დროს სულიერი ხელმძღვანელობით დამთავრებული ტრადიციული წეს-ჩვეულებების დაცვამდე, როგორიცაა აღდგომის აღნიშვნა. ის ასევე პასუხისმგებელია ზოგიერთ უნიკალურ არქიტექტურულ სტილზე, რომელიც დღეს მთელ საქართველოშია ნაპოვნი, მათ შორის ტრადიციული მეთოდებით აგებული ეკლესიები, როგორიცაა ქვის კედლები და ხის სახურავები.
დღეს საქართველოს მასშტაბით ჯერ კიდევ ბევრი აქტიური სომხური სათვისტომოა, რომლებიც აგრძელებენ თავიანთი რწმენის პრაქტიკას ერთგულებითა და ვნებით. სომხური ეკლესია მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ამ საზოგადოებებში, უზრუნველყოფს მხარდაჭერას და ხელმძღვანელობას, ეხმარება ქართული საზოგადოების ტრადიციული კულტურული იდენტობის შენარჩუნებაში. ქრისტიანობის ამ უძველესი შტოს მომავალი საქართველოში ნათელი ჩანს — ის უდავოდ გააგრძელებს თავისი ცოცხალი კულტურის ჩამოყალიბებას მრავალი თაობის განმავლობაში!
სომხური ეკლესიის შესავალი საქართველოში: ისტორია, წარმოშობა და განვითარება
საქართველოში სომხურ ეკლესიას აქვს ხანგრძლივი და მდიდარი ისტორია, რომელიც თარიღდება პირველი საუკუნით.დ. როდესაც ქრისტიანმა მისიონერებმა სომხეთიდან შემოიტანეს ქრისტიანობა რეგიონში. ქალაქში აშენდა ყველაზე ადრეული საეკლესიო ნაგებობა საქართველოში მცხეთა მეოთხე საუკუნეში ა.დ., და დღეს ითვლება ერთ-ერთ უძველეს ეკლესიად მსოფლიოში. მას შემდეგ სომხური ეკლესიები საქართველოს ცხოვრებისა და კულტურის განუყოფელი ნაწილი გახდა. დღეს მთელი ქვეყნის მასშტაბით 400-ზე მეტი ეკლესიაა რეგისტრირებული.
სომხების წარმომავლობა საქართველოში შეიძლება მივიჩნიოთ დღევანდელ აღმოსავლეთ სომხეთში, სადაც ისინი დასახლდნენ სპარსეთის ძალების მიერ განდევნის შემდეგ დრო მეშვიდე საუკუნეში სომხეთში მათი შემოსევები.დ. სომხებმა თან წაიყვანეს თავიანთი ენა და კულტურა, რომელიც საბოლოოდ გაერთიანდა მათი ახალი სახლის კულტურასთან. ამას მოწმობს საქართველოს მასშტაბით მდებარე მრავალი სომხური ეკლესიის ზოგიერთი უნიკალური თავისებურება, როგორიცაა მრგვალი თაღები და გუმბათები, იმდროინდელი ევროპაში აღმოჩენილი წვეტიანი ეკლესიისგან განსხვავებით.
სომხური ხუროთმოძღვრების განვითარება შეიძლება თვალყური ადევნოს საქართველოს ისტორიის მანძილზე, სხვადასხვა დროს გაჩნდა სხვადასხვა სტილი, როგორიცაა რენესანსი და ბაროკო, შესაბამისად მე-17 და მე-18 საუკუნეებში. ამ პერიოდში მრავალი სომხური ეკლესია აშენდა ადგილობრივი მასალისგან, როგორიცაა ქვის ან აგურისგან, შიდა კედლებზე ფრესკებით დეკორაციისთვის; ეს ფრესკები ხშირად ასახავდნენ რელიგიურ სცენებს ან ისტორიებს სომხური მითოლოგიიდან ან ლიტერატურიდან, რათა კიდევ უფრო წარმოეჩინათ რწმენის დოქტრინა ეკლესიის კედლებში მორწმუნეებს შორის.
დღეს საქართველოს მასშტაბით შემორჩენილია სომხური ხუროთმოძღვრების მრავალი დიდებული ნიმუში, რომელიც არა მხოლოდ რწმენის ძეგლად, არამედ ქართველთა და სომეხთა ერთიანობის სიმბოლოდ გვევლინება — შეხსენება, რომ განსხვავებულობის მიუხედავად, ჩვენ შეგვიძლია გავერთიანდეთ საერთო რწმენის ფარგლებში. სისტემა, რომელიც გვაკავშირებს ყველას ერთად, განურჩევლად ეროვნებისა და რელიგიისა.
საქართველოში სომხური ეკლესიის ძირითადი შტოების მიმოხილვა
სომხურ ეკლესიას საქართველოში ხანგრძლივი და მრავალფეროვანი ისტორია აქვს ქრისტიანობის პირველი საუკუნეებით. იგი იყოფა ორ მთავარ განშტოებად: სომხურ სამოციქულო ეკლესიად და სომხურ კათოლიკურ ეკლესიად.
სომხური სამოციქულო ეკლესია არის ავტოკეფალური ეკლესია, რომელიც თარიღდება ჩვენს წელთაღრიცხვამდე I საუკუნით, როდესაც წმ. გრიგოლ განმანათლებელმა სომხეთის მეფე თრდატ III გააქრისტიანა და სომხეთი გახდა პირველი ოფიციალურად ქრისტიანული ქვეყანა მსოფლიოში. ამ ფილიალის ოფიციალური ხელმძღვანელია უწმიდესი გარეგინ II, უზენაესი პატრიარქი და სრულიად სომეხთა კათოლიკოსი, რომელიც ცხოვრობს სომხეთის წმიდა ეჯმიაწინის საკათედრო ტაძარში. ეს შტო იყოფა ორ ეპარქიად: ქართულ-სომხური ეპარქია, რომელიც მდებარეობს საქართველოში და ჯავახკის ეპარქია, რომელიც მდებარეობს მეზობელ სომხეთში.
ქართულ-სომხური ეპარქია დააარსა წმ. ნერსე IV (მოწყალე) კახეთის მეფის გიორგი III-ის ბრძანებულებით 1769 წ. ამჟამინდელი წინამძღვარი არის მთავარეპისკოპოსი ვაზგენ მირზახანიანი, რომელიც მდებარეობს თბილისის მე-19 საუკუნის სამების საკათედრო ტაძარში. ამ ეპარქიის კუთვნილი კიდევ რამდენიმე ეკლესიაა მიმოფანტული მთელ საქართველოში, ასევე მრავალი მონასტერი, მათ შორის დავით გარეჯის მონასტერი, რომელიც მდებარეობს აზერბაიჯანის საზღვართან საქართველოსთან, რომელიც თარიღდება ჩვენი წელთაღრიცხვით VI საუკუნით, როდესაც ის ააგო ერთ-ერთმა. იესო ქრისტეს მოწაფეები, წმიდა დავით გარეჯელი .
მეორე მთავარი ფილიალი არის სომხური კათოლიკური ეკლესია, რომელიც ჩამოყალიბდა 1742 წელს რომსა და კონსტანტინოპოლს შორის გაერთიანების შემდეგ, საკუთარი ლიტურგიით, მაგრამ აღიარებდა პაპის ავტორიტეტს დოგმათა და საეკლესიო დისციპლინის საკითხებში. ამ ფილიალს ამჟამად სამი ეპარქია აქვს საქართველოში, მათ შორის ეპისკოპოსი სტეფანოს დავითიანის მეთაურობითთბილისი), ეპისკოპოსი მესროპ აბოვიანი (ქუთაისი) და ეპისკოპოსი პეტროს მკრტჩიანი (გორი). ყველაზე ცნობილი ეკლესიებია ერევნის წმინდა მარიამის ტაძარი, რომელიც აშენდა 1810 წელს და მარიამის ხიდი, რომელიც კვეთს არარატის მთას ერევნის მახლობლად.
მოკლედ, აქ არის სომხური ეკლესიის მთავარი განშტოებები საქართველოში — უძველესიც და თანამედროვეც — რომლებიც საუკუნეების მანძილზე ქართული კულტურის ნაწილია და დღესაც მილიონობით ადამიანის სულიერ მეგზურს ემსახურება მთელ მსოფლიოში!
რელიგიის როლი ქართულ-სომხურ ურთიერთობებში
რელიგია ისტორიულად მნიშვნელოვან როლს თამაშობს ქართულ-სომხეთის ურთიერთობებში. ორ ქვეყანას საერთო სარწმუნოება აქვს — ქრისტიანობა, რომელიც საუკუნეების მანძილზე იყო ორი ხალხის ერთიანობისა და სოლიდარობის წყარო. თავისი ისტორიის მანძილზე ორივე ხალხი ძირითადად ქრისტიანი იყო და უცვლელად ცდილობდა ჰარმონიისა და თანამშრომლობისკენ ხალხებს შორის საერთო რწმენის სახელით.
საქართველოს მართლმადიდებლური ეკლესია (GOC) დიდი ხანია მნიშვნელოვანი ინსტიტუტია საქართველოში, რომლის ფესვები ჩვენს წელთაღრიცხვამდე IV საუკუნიდან იღებს სათავეს. მართლმადიდებელი ეკლესია მსოფლიოში ერთ-ერთი უძველესი ეკლესიაა, რომელიც დღესაც დიდი გავლენით სარგებლობს. იგი ეროვნული იდენტობისა და სიამაყის მნიშვნელოვან სიმბოლოს წარმოადგენს მთელი მსოფლიოს ქართველებისთვის. ანალოგიურად, სომხური სამოციქულო ქრისტიანობა ასევე ღრმად არის ფესვგადგმული სომხურ კულტურასა და ისტორიაში; იგი დაარსდა 301 წელს.უჰ. მთელი ერის მოქცევის შედეგად წმ. გრიგოლ განმანათლებელი. ქრისტიანობის ეს ფორმა ისტორიის მანძილზე სომხებს შორის გამაერთიანებელ ძალას ემსახურებოდა, რომელსაც დღესაც პატივს სცემენ მრავალი რელიგიური ფესტივალებისა და დღესასწაულების მეშვეობით, რომლებიც ყოველწლიურად იმართება სომხეთში.
ამ ორი კონფესიის მჭიდრო ურთიერთობაზე მოწმობს ქართულ და სომხურ რელიგიურ ორგანიზაციებს შორის ხანგრძლივი დროის მანძილზე თანამშრომლობის სხვადასხვა სფერო. მაგალითად, 1991 წლიდან სომეხი სამღვდელოება აქტიურად არის ჩართული საქართველოს ეკლესიის მიერ გამართულ ეკუმენიკურ დიალოგებში საქართველოს დასავლეთ რეგიონებში, სომხეთთან საზღვართან მდებარე სხვადასხვა მონასტრებში. ბოლო წლების განმავლობაში, ამ საზღვრის ორივე მხარეს სხვა ინიციატივები განხორციელდა, როგორიცაა ერთობლივი რელიგიური მსახურებები, რათა წარმოეჩინათ რელიგიათაშორისი სოლიდარობა ამ ორ ქრისტიან ხალხს შორის.
ამრიგად, რელიგია ისტორიის მანძილზე ქართველებისა და სომხების დამაკავშირებელ ხიდად ემსახურება; ეს არის საერთოობის წყარო, რომელიც სცილდება კულტურულ საზღვრებს და პატივს სცემს ინდივიდუალურ განსხვავებებს მორწმუნეებს შორის საზღვრის ორივე მხარეს. თაყვანისცემის სხვადასხვა ფორმებით გამოხატული საერთო შეხედულებებისა და ღირებულებების მეშვეობით, საქართველოს და სომხეთს შეუძლიათ გაერთიანდნენ, მიუხედავად ნებისმიერი პოლიტიკური თუ ეკონომიკური დავისა, რომელიც შეიძლება წარმოიშვას მათ შორის დროთა განმავლობაში. ამრიგად, ჩვენ ვხედავთ, თუ როგორ შეუძლია რელიგიას ფასდაუდებელი როლი შეასრულოს მსოფლიოს გაძლიერებაში და მეზობლებს შორის პასუხისმგებელი მიდგომით
მნიშვნელოვანი ხალხი და მოვლენები, რომლებმაც შექმნეს საქართველოში სომხეთის ეკლესიის ისტორია
საქართველოში სომხურ ეკლესიას აქვს გრძელი და ამაყი ამბავი, რომელიც საუკუნეების განმავლობაში ვრცელდება. ამ დროის განმავლობაში, ბევრმა მნიშვნელოვანმა ადამიანმა და მოვლენამ გარკვეული როლი ითამაშა ეკლესიის ზრდისა და განვითარების ფორმირებაში. ამ ბლოგში განვიხილავთ რამდენიმე მნიშვნელოვან ფიგურასა და ნაბიჯებს, რომლებიც ხელს შეუწყობდა საქართველოში სომხეთის ეკლესიის შექმნას, როგორც დღეს არის.
სომხეთის ეკლესიის ისტორიის ერთ -ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ფიგურა იყო გრიგორი IV, რომელიც ცნობილია როგორც "განმანათლებელი". სწორედ მან შემოიტანა სომხეთში ქრისტიანობა სომხეთში, მე -4 საუკუნეში, რაც ერთ -ერთ პირველ ქვეყანას უწოდა ოფიციალურად მიიღო ქრისტიანობა, როგორც სახელმწიფო რელიგია. მისი მემკვიდრეობა კვლავ აღინიშნება სომხებმა მთელს მსოფლიოში.
